Psikometri, bireylerin psikolojik özelliklerini değerlendirmek ve ölçmek için geliştirilen bilimsel yöntemlerin bütününü ifade eder. Bu alan, iki temel tarihsel kökene dayanmaktadır: psikolojik test uygulamaları ve istatistiksel yöntemlerin gelişimi.
Psikolojik Test ve Ölçüm Uygulamaları
Psikolojik testlerin kökeni, Çin’de devlet memurluğu sınavlarıyla başlayan 2.000 ila 4.000 yıl öncesine kadar uzanır. Bu sınavlar, bireylerin yeteneklerini değerlendirmek amacıyla oluşturulmuş formal testlerin ilk örneklerindendir. 19. yüzyılda ise psikolojik bilimin doğuşuyla birlikte bireylerin çeşitli özelliklerini sistematik olarak ölçme çabaları artmıştır.
20. yüzyıla gelindiğinde, erken dönem zeka testleri ve kişilik envanterleri gibi araçların geliştirilmesiyle psikolojik ölçüm uygulamaları büyük bir ivme kazanmıştır. Bu dönemde test çeşitliliği ve kullanım alanları hızla artmış, beraberinde ise daha kaliteli testler üretme ve mevcut testleri iyileştirme ihtiyacı doğmuştur. İşte bu ihtiyaç, psikometri biliminin doğuşunu tetiklemiştir.
İstatistiksel Yöntemlerin Gelişimi
Psikometrinin ikinci temel dayanağı, istatistiksel kavramlar ve yöntemlerin gelişimidir. 19. yüzyılda Charles Spearman, Karl Pearson ve Francis Galton gibi öncüler, psikolojik testlerden elde edilen nicel verileri analiz etmek için yeni istatistiksel araçlar geliştirmiştir. Bu araçlar arasında standart sapma, korelasyon katsayısı, faktör analizi ve normal dağılım gibi kavramlar yer almaktadır.
Francis Galton, modern psikometrinin kurucusu olarak kabul edilir. Ancak, Galton’un bilimsel katkılarının yanı sıra, şimdi reddedilen öjenik teorilere olan desteği de göz ardı edilmemelidir. Yine de, onun, Spearman ve Pearson’un istatistiksel yenilikleri, psikolojik verileri anlamlandırmada kritik bir rol oynamıştır.
Psikometri Alanının Kurumsallaşması
1930’lar ve 1940’larda psikometri, bağımsız bir bilim dalı olarak kurumsallaşmıştır. Bu dönemde Psychometrika dergisi yayımlanmaya başlamış, Psikometrik Derneği kurulmuş ve Amerikan Psikoloji Derneği “Değerlendirme ve Ölçüm” birimini oluşturmuştur. J. P. Guilford ve L. L. Thurstone gibi bilim insanları, alanın temel teorilerini geliştirmiştir.
Bu dönemde Klasik Test Teorisi (Classical Test Theory-KTT) ortaya çıkmış ve test puanları ile test özelliklerine ilişkin temel bakış açılarını tanımlamıştır. 1970’lerde ise Lee Cronbach ve ekibi, KTT’yi daha da genişleterek Genellenebilirlik Teorisi’ni geliştirmiştir. 1950’ler ve 1960’larda alternatif bir yaklaşım olarak Madde Tepki Teorisi (Indices of Reliability-MTT) ortaya çıkmış ve ölçüm alanında önemli bir yer edinmiştir.
Modern Psikometri
Son birkaç on yılda psikometri, Klasik Test Teorisi ve Madde Tepki Teorisi çerçevesinde daha da gelişmiştir. Yapısal eşitlik modellemesi gibi ileri düzey istatistiksel araçların gelişimiyle birlikte, araştırmacılar psikometrik kavramları daha derinlemesine inceleme imkânı bulmuştur.
Günümüzde psikometri, sadece bireysel yetenek ve özelliklerin ölçülmesiyle sınırlı kalmayıp, eğitimden sağlık sektörüne kadar geniş bir uygulama yelpazesinde kullanılmaktadır.
Sonuç
Psikometri, nispeten genç bir bilim dalı olmasına rağmen, hızlı bir evrim geçirmiş ve geniş bir uygulama alanına ulaşmıştır. Bu disiplinin temellerini atan Galton, Spearman, Pearson, Thurstone ve Cronbach gibi öncüler sayesinde psikolojik ölçüm, bilimsel bir doğruluk ve güvenilirlik kazanmıştır.
Kaynakça
- Dubois, P. H. (1970). A history of psychological testing.
- Miller, L. A., & Lovler, R. L. (2016). Foundations of psychological testing: A practical approach.
- Jones, L. V., & Thissen, D. (2007). A history of psychometrics.
- Angoff, W. H. (1988). The development of psychometric theories.