Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ancak yetişkinlikte de devam edebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, üç temel belirti grubu ile karakterizedir: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik. Bu belirtiler bireyin akademik, sosyal ve iş yaşamını olumsuz etkileyebilir.
1. Dikkat Eksikliği Belirtileri
Dikkat eksikliği, bireyin dikkatini sürdürme, organize olma ve detaylara odaklanma becerilerinde zorluk yaşamasıyla karakterizedir. Belirtiler şunları içerebilir:
- Görevleri tamamlarken dikkatsizce hatalar yapmak
- Detaylara dikkat edememek
- Uzun süreli dikkat gerektiren işlerde odaklanma güçlüğü
- Dinliyormuş gibi görünmesine rağmen aslında dinlememek
- Talimatları takip etmekte zorluk çekmek
- Görev ve aktiviteleri organize etmede güçlük yaşamak
- Zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınmak
- Eşyaları sık sık kaybetmek (örneğin kalem, kitap, anahtar)
- Dış uyaranlarla kolayca dikkatinin dağılması
- Günlük işlerde unutkanlık
2. Hiperaktivite Belirtileri
Hiperaktivite, kişinin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan, aşırı hareketlilikle kendini gösterir. Bu belirtiler şunları kapsar:
- Elleriyle oynama veya ayakta sallanma gibi huzursuzluk belirtileri
- Sınıfta veya oturulması gereken yerlerde yerinde duramamak
- Uygun olmayan zamanlarda koşmak veya tırmanmak
- Sessizce oyun oynayamamak veya sakin aktivitelerde bulunamamak
- Sürekli hareket halinde olmak
- Aşırı konuşmak
3. Dürtüsellik Belirtileri
Dürtüsellik, düşünmeden hareket etme eğilimi ile karakterizedir. Bu belirtiler arasında:
- Sorular tamamlanmadan cevap verme
- Sıra beklemekte zorlanma
- Başkalarının sözünü kesme veya oyunlarına müdahale etme
DEHB Belirtileri Kimlerde Görülür?
DEHB, genellikle çocukluk döneminde belirti vermeye başlar. Erkeklerde daha yaygın görülse de, kızlarda dikkat eksikliği belirtileri daha baskın olabilir ve bu durum tanı koymayı zorlaştırabilir. Belirtiler bireyden bireye farklılık gösterir ve zamanla değişebilir.
DEHB Belirtilerinin Yönetimi
DEHB belirtileri, uygun müdahale ve destekle yönetilebilir. Tedavi genellikle aşağıdakileri içerir:
- Davranışsal Terapi: Çocuklarda olumlu davranışları pekiştirmeye odaklanır.
- İlaç Tedavisi: Stimülan ilaçlar sıklıkla kullanılır.
- Eğitimsel Destek: Öğretmen ve ebeveyn eğitimleri ile destek sağlanır.
- Psikoterapi: Özellikle yetişkinlerde duygusal zorlukları yönetmeye yardımcı olur.
Sonuç
DEHB, bireyin yaşam kalitesini etkileyebilecek önemli bir durumdur. Erken tanı ve müdahale, belirtilerin yönetilmesinde ve bireyin potansiyelini en iyi şekilde kullanmasında kritik öneme sahiptir.
Kaynakça
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5. baskı).
- Barkley, R. A. (2015). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment.
- Polanczyk, G., de Lima, M. S., Horta, B. L., Biederman, J., & Rohde, L. A. (2007). The worldwide prevalence of ADHD: a systematic review and metaregression analysis. American Journal of Psychiatry, 164(6), 942-948.