Tekrarlanan ölçümler ANOVA (Repeated Measures ANOVA), aynı bireyler ya da gruplar üzerinde birden fazla ölçüm yapıldığında kullanılan istatistiksel bir analiz yöntemidir. Bu test, farklı zaman noktalarındaki değişimleri ya da farklı koşulların etkilerini anlamak için kullanılır.
Tekrarlanan Ölçümler ANOVA Neden Kullanılır?
Bu analiz yöntemi, özellikle zaman içinde değişen verileri değerlendirmek için tercih edilir. Şu gibi durumlarda kullanımı yaygındır:
- Katılımcıların belirli bir süre boyunca birden fazla ölçüme tabi tutulduğu çalışmalarda
- Farklı deneysel koşullarda aynı bireylerin ölçümlerinin alındığı çalışmalarda
- Klinik psikoloji, eğitim, nöropsikoloji ve sosyal bilimler gibi alanlarda uzunlamasına araştırmalarda
Tekrarlanan ölçümler ANOVA, bireyler arasındaki farklılıkları kontrol ederek istatistiksel gücü artırır ve hata varyansını azaltır.
Tekrarlanan Ölçümler ANOVA’nın Avantajları
- Denekler arası değişkenliği kontrol eder: Aynı bireyler üzerinde yapılan ölçümler sayesinde bireyler arası değişkenlikten kaynaklanan hatalar azalır.
- İstatistiksel gücü artırır: Daha küçük örneklem büyüklükleri ile anlamlı sonuçlar elde etmeyi sağlar.
- Zaman içindeki değişimi ölçme imkânı sunar: Aynı grubun farklı zamanlardaki performansını değerlendirmek için uygundur.
Tekrarlanan Ölçümler ANOVA‘nın Varsayımları
- Bağımsız Değişkenin Kategorik Olması: Değişken genellikle belirli zaman dilimlerini veya farklı koşulları temsil eder.
- Bağımlı Değişkenin Sürekli Olması: Ölçülen değişken, kesintisiz bir ölçek üzerinde olmalıdır.
- Sferisite Varsayımı (Sphericity Assumption): Farklı ölçüm noktaları arasındaki varyansların eşit olması gerekmektedir. Eğer bu varsayım sağlanmazsa, Greenhouse-Geisser ya da Huynh-Feldt düzeltmeleri uygulanmalıdır.
Tekrarlanan Ölçümler ANOVA Nasıl Yapılır?
- Verilerin Hazırlanması: Katılımcılar için birden fazla ölçüm alınmalı ve veriler uygun bir formatta düzenlenmelidir.
- Varsayımların Kontrol Edilmesi: Normallik ve sferisite varsayımları incelenmelidir.
- ANOVA Testinin Uygulanması: Uygun istatistik yazılımları (SPSS, R, Python) kullanılarak analiz yapılır.
- Sonuçların Yorumlanması: F değeri ve p değeri incelenerek hipotez testi sonuçları değerlendirilir.
- Post-Hoc Testlerin Uygulanması: Eğer ANOVA sonucu anlamlı ise, hangi ölçüm noktalarının farklılaştığını görmek için post-hoc testler (örn. Bonferroni, Tukey) yapılır.
Tekrarlanan Ölçümler ANOVA Örnek Uygulaması
Örnek senaryo: Bir araştırmacı, yeni bir terapi yönteminin depresyon seviyeleri üzerindeki etkisini ölçmek istiyor. Katılımcılar tedaviye başlamadan önce, tedavi sürecinde ve tedavi bittikten sonra depresyon seviyeleri ölçekleniyor.
- Bağımsız değişken: Zaman (Tedavi öncesi, sürecinde, sonrası)
- Bağımlı değişken: Depresyon puanı
- Analiz yöntemi: Tekrarlanan ölçümler ANOVA kullanarak farklı zaman noktalarındaki değişiklikler test edilir.
Elde edilen sonuçlarda anlamlı bir fark bulunursa, post-hoc testler ile hangi zaman noktaları arasında farklılık olduğu belirlenebilir.
