Ölçme Nedir?

Tanım ve Temel Kavramlar

Ölçme, belirli bir özelliğin, nesnenin veya bireyin niceliksel veya niteliksel olarak belirlenmesi sürecidir. Ölçme sürecinde, gözlemlenmek istenen özellik belirli kurallara göre sayı veya sembollerle ifade edilir. Psikolojide ölçme, bireylerin bilişsel, duygusal ve davranışsal özelliklerini anlamak ve değerlendirmek amacıyla yapılan bir süreçtir.

Ölçmenin temel bileşenleri şunlardır:

1. Ölçülen Özellik (Ölçme Konusu): Birey ya da nesneye ait ölçülmek istenen nitelik veya özellik.
2. Ölçme Aracı: Özelliği sayısal ya da sembolik olarak ifade eden testler, ölçekler veya diğer araçlar.
3. Ölçme Birimi: Özelliğin ne kadarına karşılık geldiğini belirleyen standart bir değer.
4. Ölçme Sonucu: Özelliğin belirlenmesi sonucunda elde edilen veri.

Ölçme Türleri

Ölçme, farklı bağlamlarda ele alınabilir ve farklı türlere ayrılabilir. Klinik psikoloji bağlamında, ölçme türleri daha çok bireylerin ruh sağlığı durumlarını ve psikolojik süreçlerini değerlendirmek amacıyla kullanılır. Genel olarak ölçme türleri şunlardır:

1. Doğrudan Ölçme vs. Dolaylı Ölçme
   • Doğrudan Ölçme: Fiziksel büyüklükler (örneğin boy, kilo, tansiyon gibi) doğrudan ölçülebilir.
   • Dolaylı Ölçme: Psikolojik özellikler gibi doğrudan gözlemlenemeyen yapılar, dolaylı yoldan testler ve ölçekler aracılığıyla ölçülür.
2. Nitel Ölçme vs. Nicel Ölçme
   • Nitel Ölçme: Özelliklerin kategorik olarak sınıflandırılmasıdır (örneğin bireyin psikolojik durumu depresif veya anksiyöz olabilir).
   • Nicel Ölçme: Özelliklerin sayısal değerler ile ifade edilmesidir (örneğin, bir depresyon ölçeğinde alınan puanlar).
3. Mutlak Ölçme vs. Bağıl Ölçme
   • Mutlak Ölçme: Ölçme sonucu belirli bir standart ile karşılaştırılır (örneğin bir kişinin zekâ testi sonucunun belirli bir eşik değerin üstünde olup olmadığı).
   • Bağıl Ölçme: Bireyin ölçüm sonucu, diğer bireylerin ölçüm sonuçlarına göre değerlendirilir (örneğin norm bazlı testler).
4. Psikolojik Ölçme vs. Fiziksel Ölçme
   • Psikolojik Ölçme: Bireyin duygu, düşünce, motivasyon, kişilik ve bilişsel işlevlerini ölçen yöntemleri içerir.
   • Fiziksel Ölçme: Fiziksel büyüklükleri içeren nesnel ölçümlerdir (örneğin beyin dalgalarının EEG ile ölçülmesi).

Ölçmenin Psikolojideki Yeri

Psikolojide ölçme, bireylerin bilişsel süreçlerini, kişilik yapılarını, psikopatolojilerini ve nöropsikolojik işlevlerini değerlendirmek için yaygın olarak kullanılır. Klinik psikolojide kullanılan ölçme araçları şunlardır:

• Zeka Testleri: WISC-R, WAIS, Stanford-Binet vb.
• Kişilik Testleri: MMPI, Rorschach, TAT vb.
• Nöropsikolojik Testler: Stroop Testi, Wisconsin Kart Eşleme Testi vb.
• Psikopatoloji Ölçekleri: Beck Depresyon Ölçeği, State-Trait Anxiety Inventory (STAI) vb.

Bu testler ve ölçekler, bireylerin psikolojik durumlarının objektif bir şekilde değerlendirilmesine olanak tanır.

Ölçme ile Değerlendirme Arasındaki Fark

Ölçme ve değerlendirme sıklıkla birlikte anılsa da farklı kavramlardır:

• Ölçme: Bir özelliğin belirli kurallar çerçevesinde nicel ya da nitel olarak belirlenmesi sürecidir.
• Değerlendirme: Ölçme sonuçlarının belirli ölçütlere göre yorumlanması ve anlamlandırılmasıdır.

Örneğin, bir öğrencinin WISC-R zeka testi sonucunda 110 IQ puanı alması ölçme iken, bu sonucun “ortalamanın üzerinde” olarak değerlendirilmesi değerlendirmedir.