1. Self-Report Test Nedir?
Self-report testler, bireyin duygu, düşünce, tutum, davranış ve kişilik özelliklerini kendi beyanına dayanarak ölçen psikolojik değerlendirme araçlarıdır. Bu testlerde birey, kendisine sunulan soruları veya ifadeleri kendi algısına göre değerlendirerek yanıtlar.
✔ Özellikleri:
- Bireyin kendi iç dünyasını yansıtan yanıtlar verdiği testlerdir.
- Standart sorular ve ölçekler kullanılarak uygulanır.
- Genellikle kağıt-kalem veya bilgisayar ortamında uygulanır.
📌 Örnek:
Bir bireye “Son iki haftada kendimi mutsuz hissettim.” ifadesi verilerek, 1 (hiç) ile 5 (çok sık) arasında değerlendirme yapması istenebilir.
2. Self-Report Test Türleri
Self-report testler, amacına ve ölçtüğü yapıya göre farklı kategorilere ayrılır:
1. Kişilik Testleri
Bireyin kişilik özelliklerini değerlendirmek için kullanılan testlerdir.
✔ Örnek Testler:
| Test Adı | Açıklama |
|---|---|
| MMPI-2 (Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri) | Psikopatolojiyi ve kişilik yapısını değerlendirir. |
| Eysenck Kişilik Envanteri (EPI) | Dışadönüklük, içedönüklük ve nevrotiklik gibi kişilik faktörlerini ölçer. |
| Big Five (Beş Büyük Kişilik Faktörü Testi) | Açıklık, dışadönüklük, uyumluluk, sorumluluk ve duygusal dengeyi ölçer. |
📌 Örnek:
MMPI-2’de “Başkaları beni sürekli takip ediyormuş gibi hissediyorum.” gibi ifadeler yer alır ve birey “Doğru” veya “Yanlış” şeklinde yanıtlar verir.
2. Depresyon ve Anksiyete Ölçekleri
Bireyin duygusal durumunu değerlendirmek için kullanılır.
✔ Örnek Testler:
| Test Adı | Açıklama |
|---|---|
| Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) | Depresyon belirtilerini derecelendirir. |
| Beck Anksiyete Ölçeği (BAI) | Bireyin kaygı seviyesini ölçer. |
| State-Trait Anxiety Inventory (STAI) | Sürekli ve durumluk kaygıyı ölçer. |
📌 Örnek:
BDÖ’de “Hayattan zevk almıyorum.” gibi ifadeler yer alır ve birey 0 (hiç) ile 3 (çok sık) arasında yanıt verir.
3. Bağımlılık ve Davranış Değerlendirme Testleri
Bireyin bağımlılık, riskli davranışlar ve dürtüsellik düzeyini ölçen testlerdir.
✔ Örnek Testler:
| Test Adı | Açıklama |
|---|---|
| CIWA-Ar (Alkol Yoksunluk Değerlendirme Ölçeği) | Alkol bağımlılığı semptomlarını değerlendirir. |
| Fagerström Nikotin Bağımlılığı Testi | Sigara bağımlılığı düzeyini ölçer. |
| Barratt Dürtüsellik Ölçeği (BIS-11) | Dürtüsellik seviyesini değerlendirir. |
📌 Örnek:
Fagerström Testinde “Gün içinde ilk sigaranızı ne zaman içersiniz?” gibi sorular yer alır.
4. Kendini Algılama ve Benlik Saygısı Ölçekleri
Bireyin kendilik algısını, öz güvenini ve benlik saygısını ölçer.
✔ Örnek Testler:
| Test Adı | Açıklama |
|---|---|
| Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği | Benlik saygısını ölçer. |
| Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri | Öz yeterlilik ve benlik algısını değerlendirir. |
📌 Örnek:
Rosenberg Ölçeği’nde “Kendi yeteneklerimden memnunum.” gibi ifadeler bulunur ve birey “Kesinlikle katılmıyorum” ile “Kesinlikle katılıyorum” arasında yanıt verir.
3. Self-Report Testlerin Avantajları ve Sınırlılıkları
✔ Avantajları:
- Kolay ve hızlı uygulanır.
- Bireyin iç dünyasına doğrudan ulaşmayı sağlar.
- Büyük örneklemlerde kullanılabilir.
❌ Sınırlılıkları:
- Yanıtlar sübjektiftir ve sosyal beğenirlik yanlılığı olabilir.
- Bireyin içgörüsü düşükse hatalı yanıt verebilir.
- Duygusal durum test sonuçlarını etkileyebilir.
📌 Örnek:
Bir birey MMPI-2’de “Çok mutluyum” seçeneğini işaretleyebilir ancak depresyonda olduğu klinik görüşme sırasında ortaya çıkabilir.
4. Klinik Uygulamalarda Self-Report Testlerin Kullanımı
✔ Örnek 1: Depresyon Tanısında BDÖ Kullanımı
Bir psikolog, danışanın depresyon düzeyini değerlendirmek için Beck Depresyon Ölçeği uygular ve yüksek puan alan bireyleri klinik görüşmeye yönlendirir.
✔ Örnek 2: Kişilik Bozukluklarında MMPI-2 Kullanımı
Bir bireyin şizotipal kişilik özellikleri gösterdiği düşünülüyorsa, MMPI-2 kullanılarak paranoid düşünce düzeyi analiz edilir.
✔ Örnek 3: Terapi Sürecinde Değişimin İzlenmesi
Bir danışanın kaygı düzeyi STAI ile değerlendirilir ve terapi öncesi ve sonrası sonuçları karşılaştırılarak ilerleme ölçülür.
5. Self-Report Testlerin Standardizasyonu ve Geçerliliği
- Testler belirli normlara göre standardize edilir.
- Kültürel farklılıklar göz önünde bulundurularak geçerlilik çalışmaları yapılmalıdır.
- Örneğin, MMPI-2’nin farklı kültürler için özel versiyonları geliştirilmiştir.
📌 Örnek:
MMPI-2, Türkiye’de uygulanmadan önce Türk popülasyonuna uygun normlar belirlenmiştir ve bazı maddeler kültürel farklılıklar nedeniyle değiştirilmiştir.
