Psikolojik ve davranışsal değerlendirmelerde kullanılan çeşitli yöntemler ve araçlar arasında “anket“, “ölçek” ve “questionnaire” (soru formu) önemli bir yere sahiptir. Bu üç kavram genellikle birbirine karıştırılır; ancak her birinin farklı bir kullanım amacı ve yapısı vardır. Bu yazıda, bu kavramları detaylı bir şekilde ele alarak okuyucuları bilgilendirmeyi amaçlıyoruz.
1. Anket Nedir?
Anket, bireylerden bilgi toplamak için tasarlanmış bir veri toplama aracıdır. Anketler, genellikle sosyal bilimlerde, eğitim, pazarlama ve kamuoyu yoklamaları gibi alanlarda kullanılır. Psikoloji alanında ise, bireylerin genel duygu durumları, algıları ve davranışları hakkında bilgi toplamak için tercih edilir.
Anketlerin Özellikleri:
- Amaç: Genel bilgileri toplamak ve bireylerin görüşlerini almak.
- Sorular: Genelde çoktan seçmeli, açık uçlu veya Likert tipi sorular.
- Kapsam: Spesifik bir rahatsızlık yerine daha geniş bir alanı kapsayabilir.
- Analiz: Sonuçlar istatistiksel analizle özetlenir; tanı koyma aracı olarak kullanılmaz.
Örnek: “Yaşam tarzı anketi”, bireylerin genel yaşam memnuniyetlerini ve gündelik alışkanlıklarını inceleyen bir araç olabilir.
2. Ölçek Nedir?
Ölçek, bireylerin psikolojik veya davranışsal özelliklerini nicel olarak değerlendirmek için tasarlanmış bilimsel bir aracıdır. Spesifik bir durumu ya da özelliği ölçmek üzere tasarlanan ölçekler, genellikle klinik ya da akademik ortamlarda kullanılır.
Ölçeklerin Özellikleri:
- Amaç: Belirli bir durumu ya da özelliği bilimsel bir yolla değerlendirmek (e.g., depresyon, anksiyete).
- Sorular: Bilimsel geçerliliğe dayalı, standart sorular içerir.
- Geçerlilik: Klinik veya akademik ortamlar için güvenilir ve geçerlidir.
- Sonuçlar: Puanların yorumlanması, bireyin durumuna dair net bir fikir sunar.
Örnek: “Anksiyete Ölçeği”, bireyin kaygı seviyesini bilimsel bir şekilde değerlendirebilir.
3. Questionnaire (Soru Formu) Nedir?
Questionnaire, anket ve ölçek arasında bir konumda yer alır. Bireylerden bilgi toplamak amacıyla tasarlanan bu form, hem anketlerin geniş kapsamını hem de ölçeklerin bilimsel niteliğini bir araya getirir. Questionnaire’ler, genellikle psikolojik araştırmalarda ve özdeğerlendirme uygulamalarında kullanılır.
Soru Formlarının Özellikleri:
- Amaç: Belirli bir konuda bireylerden bilgi toplamak ve genel bir değerlendirme yapmak.
- Sorular: Sistematik ve yapılandırılmış sorular, bazen özdeğerlendirme ile birleştirilir.
- Kapsam: Spesifik bir durumu veya özelliği anlamaya yönelik olabilir.
- Geçerlilik: Bilimsel geçerliliği olabilir, ancak bu ölçeğin kullanımına ve tasarımına bağlıdır.
Örnek: “Kış Dönemi Duygu Durumu Questionnaire’i”, bireylerin mevsimsel depresyon belirtilerini anlamaya yardımcı olabilir.
Anket, Ölçek ve Questionnaire’in Karşılaştırması
| Özellik | Anket | Ölçek | Questionnaire (Soru Formu) |
|---|---|---|---|
| Amaç | Genel bilgi toplamak | Spesifik bir durumu ölçmek | Genel ve öznel bilgi toplamak |
| Soruların Yapısı | Geniş kapsam | Bilimsel metodoloji | Sistematik ama esnek |
| Geçerlilik | Bilimsel olmayabilir | Bilimsel geçerlilik ve güvenilirlik | Kısmen bilimsel olabilir |
| Sonuçlar | Genel fikir sunar | Spesifik değerlendirme | Karma bir değerlendirme |