Birinci sınıfa başlayan çocuklarda en sık görülen psikolojik rahatsızlıklar nelerdir? Okula başlamak, çocukların hayatında büyük bir dönüm noktasıdır. Ancak bu dönem, birçok çocuk için sadece akademik bir başlangıç değil; aynı zamanda duygusal, sosyal ve psikolojik anlamda da önemli bir değişim sürecidir. Özellikle birinci sınıf öğrencilerinde bazı psikolojik rahatsızlıkların sık görüldüğü bilinmektedir. Bu yazımızda, ebeveynler ve eğitimciler için rehber niteliğinde olacak şekilde bu rahatsızlıkları detaylı olarak ele alıyoruz.
1. Ayrılma Kaygısı Bozukluğu (Separation Anxiety Disorder)
Birinci sınıf öğrencileri arasında en sık görülen psikolojik sorunların başında ayrılma kaygısı gelir. Bu çocuklar okula gitmek istemez, annelerinden veya bakım verenlerinden ayrıldıklarında yoğun bir kaygı hissederler. Karın ağrısı, mide bulantısı veya ağlama nöbetleri sıkça görülür.

2. Sosyal Kaygı ve Çekingenlik
Yeni bir sosyal çevreye giren çocuklar, özellikle içe dönük mizaca sahip olanlar, sınıf arkadaşlarıyla etkileşim kurmakta zorlanabilirler. Bu durum, sosyal kaygı bozukluğu olarak şekillenebilir ve çocuğun derse katılımını, öğretmenle iletişimini ve akademik başarısını etkileyebilir.
3. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
Birinci sınıfta fark edilmeye başlayan önemli sorunlardan biri de DEHB’dir. Dikkatini toplamakta zorlanan, yerinde duramayan, yönergeleri takip edemeyen çocuklar hem öğretmenler hem de aileler tarafından fark edilir. Bu durum, hem davranışsal sorunlara hem de öğrenme güçlüklerine yol açabilir.
4. Öğrenme Güçlükleri
Bazı çocuklar harfleri öğrenmede, okumada veya yazmada yaşıtlarına göre daha yavaş ilerleyebilir. Bu durum, özgül öğrenme güçlüğü (disleksi, disgrafi, diskalkuli) gibi sorunların habercisi olabilir. Erken tanı, bu çocukların akademik gelişiminde büyük fark yaratır.
5. Uyku ve Davranış Problemleri
Okula başlamak bazı çocuklarda uyku düzeninin bozulmasına, gece korkularının artmasına ve davranış problemlerine yol açabilir. Saldırganlık, aşırı inatçılık, ağlama krizleri gibi tepkiler, çocuğun stresle baş etme yolları olabilir.
6. Uyum Problemleri ve İçedönüklük
Bazı çocuklar, akademik yeterlilikleri yerinde olsa bile sosyal ortama uyum sağlamakta zorlanabilirler. Sınıf ortamında konuşmayan, oyunlara katılmayan ya da yalnız kalmayı tercih eden çocuklar için bu durum, uzun vadeli sosyal beceri eksikliklerine yol açabilir.
Ebeveynler ve Öğretmenler Ne Yapmalı?
- Her çocuğun kendine özgü gelişim süreci olduğunu unutmamak gerekir.
- Gözlemlenen belirtiler 3 haftadan uzun sürüyorsa, bir uzmandan yardım alınmalıdır.
- Sakin, anlayışlı ve destekleyici bir tutum, çocuğun bu süreci daha kolay atlatmasına yardımcı olur.
- Öğretmen-veli iş birliği çok önemlidir. Çocuğun davranışları evde ve okulda tutarlı şekilde takip edilmelidir.
5 Boşluk Doldurma Sorusu
- Birinci sınıf öğrencilerinde en sık görülen kaygı türü __________ kaygısıdır.
- DEHB kısaltması, __________ Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu anlamına gelir.
- Sosyal ortamlarda zorlanan çocuklarda __________ kaygı bozukluğu görülebilir.
- Harfleri öğrenmede zorluk çeken çocuklarda __________ güçlüğü olabilir.
- Gece korkuları ve uyku bozuklukları genellikle okul __________ süreciyle ilişkilidir.
Birinci Sınıf Öğrencilerinde En Sık Görülen Psikolojik Rahatsızlıklar ve Yaygınlık Oranları
Birinci sınıf öğrencilerinde en sık görülen psikolojik rahatsızlıklar arasında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), anksiyete bozuklukları (özellikle ayrılma kaygısı), karşıt olma-karşıt gelme bozukluğu (ODD) ve depresif belirtiler öne çıkar. DEHB’nin yaygınlığı dünya genelinde %5–11 arasında değişmektedir; ABD’de bu oran %10,5 civarındadır. Anksiyete bozuklukları bu yaş grubunda %10–20 oranında görülürken, ayrılma kaygısı yaklaşık %4 oranında raporlanmaktadır. ODD’nin yaygınlığı %1–11 aralığında olup ortalama %3 civarındadır. Depresyon ise daha az görülür, birinci sınıf düzeyindeki çocuklarda %1,4 oranındadır. Bu rahatsızlıklar, çocukların akademik başarısını ve sosyal uyumunu etkileyebileceği için erken tanı ve müdahale büyük önem taşır.
Kaynakça:
- CDC (2022). Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder (ADHD) Data & Statistics. https://www.cdc.gov/adhd/data
- Polanczyk, G. et al. (2015). ADHD prevalence estimates across three decades. International Journal of Epidemiology.
- DSM-5 Tanı Kriterleri El Kitabı, APA (2013)
- Türk Psikiyatri Dergisi, Cilt 25, Sayı 3. “İlköğretim Öğrencilerinde Psikiyatrik Belirtiler” https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C25S3/4_13047.pdf
- Pozitif Psikoloji Merkezi. “Çocuklarda Yaygın Anksiyete Bozukluğu” https://www.pozitifhayatmerkezi.com/56/1/cocuklarda-yaygin-anksiyete-bozuklugu.html
- D Psikiyatri Merkezi. “Çocuk Psikiyatrisi” https://dpsikiyatri.com/cocuk-psikiyatrisi