F (Frequency) ölçeği, bireylerin olağandışı, nadir veya toplumsal normlara aykırı düşünceleri, inançları ve davranışları değerlendirmek için kullanılan bir MMPI geçerlilik ölçeğidir. Başlangıçta İnfrekan (Infrequency) Ölçeği olarak da adlandırılan bu ölçek, normatif örneklemin %10’undan azı tarafından kabul edilen maddeleri içerecek şekilde oluşturulmuştur.
F Ölçeğinin Temel Özellikleri:
- Olağandışı ve nadir görülen düşünceleri ölçer.
- Paranoyak düşünceler, tuhaf algılar ve antisosyal davranışlarla ilişkilidir.
- Psikiyatrik hastalar genellikle daha yüksek F skorlarına sahiptir.
- Yanıltıcı yanıtları (örneğin, “fake-bad (Sahte Kötülük)” ya da “simülasyon” girişimleri) tespit etmek için kullanılır.
Ancak, ergenler yetişkinlere kıyasla daha yüksek F skorları üretmektedir. Bu nedenle, MMPI-2’de kullanılan geleneksel F ölçeği, MMPI-A geliştirilirken revize edilmiş ve F1 ve F2 alt ölçekleri eklenmiştir.
F1 ve F2 Alt Ölçekleri
F1 ve F2 alt ölçekleri, F ölçeğinin ergenler üzerindeki geçerliliğini artırmak için oluşturulmuştur:
- F1 Ölçeği:
- MMPI-A’nın ilk 350 maddesi içinde yer alır. MMPI’ın 300 sorusunda yer alır.
- Bireyin testin başındaki yanıtlarının tutarlılığını değerlendirir.
- Psikopatoloji düzeyi, gerçek dışı yanıtlama veya dikkat dağınıklığını ölçer.
- F2 Ölçeği:
- MMPI-A’nın son bölümlerinde yer alır. Son bölümünde yer alan sorular MMPI’de yer almaz.
- Testin ilerleyen aşamalarında bireyin yanıtlama tutumunu analiz eder.
- Geçerlilik sorunlarını, yanıltıcı yanıtları ve psikiyatrik rahatsızlıkları tespit etmeye yardımcı olur.
F1 ve F2 ölçekleri, F ve Fb ölçeklerine benzer bir şekilde kullanılabilir ve bireyin test boyunca tutarlı bir yanıt verip vermediğini anlamada yardımcı olur.
F Ölçeği Skorlarının Yorumlanması
1. Düşük F Skorları (T-45 ve Altı)
- Bireyin geleneksel, normlara uygun bir yaşam tarzına sahip olduğunu gösterir.
- Patoloji belirtileri göstermediğini veya belirtileri bastırdığını düşündürebilir.
- “Fake-good” (kendini aşırı olumlu gösterme-Sahte İyilik) eğiliminde olan bireylerde görülebilir.
2. Normal F Skorları (T-46 – T-59)
- Genel popülasyon için tipik kabul edilen skor aralığıdır.
- Bireyin olağanüstü psikolojik belirtiler göstermediğini gösterir.
3. Orta Düzey F Skorları (T-60 – T-65)
- Psikolojik rahatsızlık belirtileri gösterebilir ancak yoğunluğu düşüktür.
- Bu bireyler, genellikle hafif psikiyatrik semptomlar yaşar.
4. Yüksek F Skorları (T-66 – T-89)
- Bireyin ciddi psikopatoloji belirtileri gösterebileceğini düşündürür.
- Bireyin yanıtları, ağır psikiyatrik bozukluklarla ilişkili olabilir.
- Yanıltıcı yanıtları tespit etmek için diğer geçerlilik ölçekleri (örneğin, K ve L) ile birlikte analiz edilmelidir.
5. Aşırı Yüksek F Skorları (T-90 ve Üzeri)
- Test protokolünün geçersiz olabileceğini gösterir.
- Bireyin psikoz, ağır bilişsel bozukluklar veya aşırı stres altında olduğu düşünülebilir.
- “Fake-bad” (yanıtları abartarak kötü gösterme) eğilimi olabilir.
- Bilişsel zorluklar veya düşük okuma yeteneği olan bireylerde görülebilir.
Klinik ortamda, aşırı yüksek F skorlarının geçerliliğini değerlendirmek için diğer ölçeklerle birlikte incelenmesi önerilir.
F-K İndeksi: Yanıltıcı Yanıtları Tespit Etme
F-K indeksi, bireyin testte abartılı (fake-bad) ya da bastırılmış (fake-good) yanıtlar verip vermediğini anlamak için kullanılan bir ölçüttür.
- F-K ≥ 20: Fake-bad yanıt eğilimi gösterebilir.
- F-K ≤ -10: Fake-good yanıt eğilimi gösterebilir.
- F-K skoru dengeliyse: Bireyin yanıtlama stili güvenilir olabilir.
Rogers ve arkadaşlarının (1996) çalışmaları, F-K indeksinin yanıltıcı yanıtları tespit etmekte başarılı olduğunu göstermektedir.
F Ölçeği ve Kültürel Faktörler
Araştırmalar, F ölçeği skorlarının kültürel farklılıklardan etkilenebileceğini göstermektedir. Örneğin:
- Çin’den gelen bireyler, ABD normlarına göre yüksek F skorları üretmektedir. (Cheung, Song ve Butcher, 1991)
- F ölçeği, kültürel olarak normatif olmayan düşünce ve inançları da ölçtüğü için bazı gruplar tarafından daha yüksek skorlarla yanıtlanabilir.
Bu nedenle, klinik değerlendirmelerde bireyin kültürel bağlamı dikkate alınmalıdır.
Sonuç ve Klinik Öneriler
F ölçeği ve alt ölçekleri, bireyin olağandışı psikolojik belirtiler gösterip göstermediğini ve testin geçerliliğini anlamada kritik bir rol oynar.
- Orta düzeyde yüksek F skorları (T-60 – T-65), psikopatolojiyi gösterebilir ancak abartılı yanıtları da içerebilir.
- Çok yüksek F skorları (T-90 ve üzeri), testi geçersiz hale getirebilir ve bireyin yanıt stili yeniden değerlendirilmelidir.
- F-K indeksi, bireyin yanıltıcı yanıtlar verip vermediğini anlamak için etkili bir ölçüttür.
Klinik psikologlar, F ölçeğini diğer geçerlilik ölçekleriyle birlikte değerlendirerek, test sonuçlarının güvenilirliğini artırabilir.
Kaynakça: Abd El-Hay, M. A. (2018). Essentials of Psychiatric Assessment. Routledge.
No responses yet