Tanım ve Kavramsal Çerçeve
SCL-90 (Symptom Checklist-90), bireylerin psikolojik semptomlarını ve psikolojik sıkıntı düzeylerini değerlendirmek için geliştirilmiş kendini değerlendirme envanteridir. Ölçek, bireyin son 7 gün içindeki psikolojik belirtilerini değerlendirir ve psikopatolojiyi dokuz temel boyutta ölçer.
✔ Ölçeğin Geliştiricisi: Leonard R. Derogatis ve meslektaşları (1973)
✔ Amaç: Genel psikolojik sıkıntıyı ve klinik belirtileri taramak
✔ Kimler İçin Kullanılır?
- Klinik psikologlar ve psikiyatristler tarafından danışanları değerlendirmek için
- Araştırmalarda psikolojik belirti düzeyini ölçmek için
SCL-90’ın İçeriği
✔ 90 maddeden oluşan bu ölçek, 1’den 5’e kadar derecelendirilmiş bir Likert tipi format kullanır:
Yanıt Seçenekleri:
1 = Hiç rahatsız olmadım
2 = Biraz rahatsız oldum
3 = Orta düzeyde rahatsız oldum
4 = Oldukça rahatsız oldum
5 = Çok rahatsız oldum
Bireyden, son bir haftadaki psikolojik durumunu bu ölçeğe göre değerlendirmesi istenir.
SCL-90’ın 9 Alt Ölçeği
SCL-90, psikolojik sıkıntıyı değerlendirmek için dokuz farklı semptom boyutu içerir:
| Alt Ölçek | Tanımı |
|---|---|
| 1. Somatizasyon (SOM) | Fiziksel belirtiler, ağrı, mide rahatsızlığı |
| 2. Obsesif-Kompulsif (O-C) | Takıntılı düşünceler, tekrarlayan davranışlar |
| 3. Kişilerarası Duyarlılık (I-S) | Başkalarına karşı hassasiyet, kolay incinme |
| 4. Depresyon (DEP) | Çökkünlük, umutsuzluk, yaşamdan zevk alamama |
| 5. Anksiyete (ANX) | Sinirlilik, gerginlik, panik belirtileri |
| 6. Öfke-Düşmanlık (HOS) | Sinirlilik, saldırgan düşünceler |
| 7. Fobik Kaygı (PHOB) | Belirli nesnelere veya durumlara karşı korku |
| 8. Paranoid Düşünceler (PAR) | Şüphecilik, başkalarının kötü niyetli olduğuna inanma |
| 9. Psikotizm (PSY) | Gerçeklikten kopma, sanrılar ve düşünce bozuklukları |
Genel Belirti Düzeyi ve Puanlama
SCL-90, yalnızca alt ölçeklerden değil, genel psikolojik sıkıntıyı ölçen toplam skorlar üzerinden de değerlendirilir.
✔ Toplam Puanlar:
- Genel Belirti İndeksi (GSI – Global Severity Index): Genel psikolojik sıkıntı düzeyini ölçer.
- Pozitif Semptom Toplamı (PST – Positive Symptom Total): Bireyin belirti gösterdiği madde sayısını hesaplar.
- Pozitif Semptom Ortalama Skoru (PSDI – Positive Symptom Distress Index): Belirtilerin şiddetini ölçer.
📌 Genel yorumlama:
- Düşük GSI skoru → Hafif psikolojik sıkıntı
- Yüksek GSI skoru → Şiddetli psikolojik sıkıntı
SCL-90’ın Kullanım Alanları
✔ 1. Klinik Değerlendirme:
- Terapiye başlamadan önce bireyin psikolojik sıkıntı düzeyini ölçmek
- Psikolojik rahatsızlıkları belirlemek ve izlemek
✔ 2. Araştırmalar:
- Klinik popülasyon ve sağlıklı bireyler arasındaki farkları incelemek
- Depresyon, anksiyete ve stresle ilgili çalışmalar yapmak
✔ 3. Terapi Sürecinin Takibi:
- Terapinin etkisini değerlendirmek için kullanılır
- Danışanın semptomlarının zaman içindeki değişimini görmek
SCL-90’ın Güvenirlik ve Geçerlilik Analizleri
✔ Güvenirlik:
- Cronbach Alfa katsayısı genellikle 0.80 ve üzerindedir, bu da ölçeğin yüksek iç tutarlılığa sahip olduğunu gösterir.
✔ Geçerlilik:
- Yapı geçerliliği için faktör analizi kullanılmıştır.
- SCL-90, MMPI, Beck Depresyon Ölçeği ve STAI gibi ölçeklerle yüksek korelasyon göstermektedir.
📌 Önemli Not:
- SCL-90 bir tanı koyma aracı değildir, ancak klinik değerlendirmeye yardımcı olur.
- Depresyon, anksiyete gibi bozukluklar için klinik görüşme ile birlikte kullanılması önerilir.
Örnek Maddeler ve Alt Ölçekleri
| Madde | Alt Ölçek |
|---|---|
| “Mide ağrıları veya mide rahatsızlıkları” | Somatizasyon |
| “İstemsiz olarak aklıma gelen kötü düşünceler” | Obsesif-Kompulsif |
| “Başkalarının bana zarar vereceğini düşünmek” | Paranoid Düşünceler |
| “Kendimi üzgün ve umutsuz hissetmek” | Depresyon |
| “Ani öfke patlamaları yaşamak” | Öfke-Düşmanlık |
SCL-90’ın Avantajları ve Sınırlılıkları
✔ Avantajları:
- Kapsamlı bir semptom taraması sağlar.
- Uygulaması kolaydır (10-15 dakika sürer).
- Çeşitli psikolojik bozukluklar için genel bir değerlendirme yapar.
❌ Sınırlılıkları:
- Tanı koymak için yeterli değildir.
- Bireyin öznel değerlendirmesine dayanır (sosyal beğenirlik yanlılığı olabilir).
- Klinik görüşme ile desteklenmesi gerekir.
No responses yet