Çocuk gelişimi sürecinde bazı duygusal durumlar normal kabul edilse de, aşırı ve işlevselliği bozan düzeydeki kaygılar bir psikolojik bozukluğa işaret edebilir. Bunlardan biri de “separasyon anksiyetesi” yani ayrılma kaygısı bozukluğudur. Özellikle okul çağı çocuklarında sık görülen bu durum, hem çocuğun hem de ailenin yaşam kalitesini doğrudan etkiler. Bu yazıda, separasyon anksiyetesinin ne olduğunu, nasıl fark edildiğini ve nasıl başa çıkılabileceğini detaylı şekilde ele alıyoruz.
Separasyon Anksiyetesi Nedir?
Separasyon anksiyetesi, çocuğun kendisine bakım veren kişiden — genellikle anne veya babadan — ayrılacağı zaman yoğun bir kaygı yaşamasıdır. Bu durum, belirli bir yaş döneminde (örneğin 8-24 ay arası) gelişimsel olarak normal kabul edilse de, 4 yaşından sonra şiddetli ve uzun süreli hale geldiğinde bir psikolojik bozukluk olarak değerlendirilir.
Belirtileri Nelerdir?
Separasyon anksiyetesi yaşayan bir çocukta şu belirtiler görülebilir:
- Okula gitmek istememe, ağlama krizleri
- Anneye yapışma, yalnız kalmayı reddetme
- Uykuya dalmakta zorluk, gece kâbusları
- Karın ağrısı, mide bulantısı, baş ağrısı gibi psikosomatik belirtiler
- “Ya sana bir şey olursa?” gibi aşırı kaygı içeren sorular
- Ev dışında geçirilen zamanlarda huzursuzluk ve korku hali
Neden Ortaya Çıkar?
Separasyon anksiyetesi genellikle tek bir nedene dayanmaz. Birçok faktör bu durumu tetikleyebilir:
- Travmatik yaşantılar: Hastalık, kayıp, boşanma gibi yaşam olayları
- Aile içi kaygı: Annenin aşırı koruyucu ya da kaygılı olması
- Ani değişiklikler: Yeni bir okula başlama, taşınma, kardeş doğumu
- Gelişimsel hassasiyetler: Bazı çocukların yapısı ayrılığı daha zor tolere edebilir
Ne Zaman Bir Uzmandan Yardım Alınmalı?
Eğer çocuğunuzun ayrılma kaygısı:
- 4 haftadan uzun sürüyorsa
- Günlük yaşamını ve okul düzenini bozuyorsa
- Fiziksel belirtilerle (ağrı, bulantı vb.) eşlik ediyorsa
- Sosyal ilişkilerini veya gelişimini engelliyorsa
bir çocuk ve ergen psikoloğu ya da psikiyatrist ile görüşmek faydalı olacaktır.
Ebeveynler Ne Yapabilir?
- Çocuğun duygusunu küçümsemeden kabul edin: “Korkmana gerek yok” demek yerine, “Seni anlıyorum, endişelendiğini fark ediyorum” demek daha destekleyicidir.
- Ayrılık anlarını kısa ve kararlı şekilde yönetin: Uzun vedalaşmalar kaygıyı artırabilir.
- Güven verici rutinler oluşturun: Sabah rutini, okul sonrası planlar gibi.
- Göz teması ve sakin bir ses tonu, çocuğun güven hissini artırır.
- Gerekirse bir uzmandan destek alın. Oyun terapisi veya ebeveyn danışmanlığı çok etkili olabilir.
5 Boşluk Doldurma Sorusu
- Separasyon anksiyetesi, çocuğun __________ ayrılacağı zaman yoğun kaygı yaşamasıdır.
- __________ yaşından sonra ayrılma kaygısının şiddetli ve sürekli olması bir bozukluk belirtisidir.
- Çocuklarda separasyon anksiyetesi belirtileri arasında __________ krizleri yaygındır.
- Aşırı __________ tutumlar çocukta ayrılık kaygısını artırabilir.
- Separasyon anksiyetesi tedavisinde en etkili yöntemlerden biri __________ terapisidir.
Birinci Sınıf Öğrencilerinde Ayrılık Anksiyetesi Bozukluğu Yaygınlığı
Birinci sınıf düzeyindeki çocuklarda (7–8 yaş) ayrılık anksiyetesi bozukluğu (SAD), son araştırmalara göre %0.6 ile %5 arasında değişen oranlarda görülmektedir. Çin’de yapılan 2023 tarihli geniş ölçekli bir çalışmada, 6–12 yaş aralığında SAD’nin nokta prevalansı %0.6 olarak bulunmuş, 7–8 yaş grubunu kapsayan okul çağında bu oran %0.9’a kadar çıkmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde Nicklaus Children’s Hospital tarafından yayımlanan 2025 tarihli bir raporda ise 7–11 yaş aralığındaki çocuklarda ayrılık anksiyetesi yaygınlığı yaklaşık %4 olarak belirtilmiştir. Bilimsel derlemeler ve güncel literatür genel olarak çocukluk çağında SAD oranlarının %4–5 düzeyinde olduğunu vurgulamaktadır. Öte yandan, ScienceDirect’te yer alan bilgiler bu yaygınlık aralığını %4–10 olarak belirtmekte, İran’da COVID-19 sonrası yürütülen 2024 tarihli bir çalışmada ise kültürel ve çevresel etkenlere bağlı olarak oranların %0.7–15.7 arasında değişebildiği ifade edilmektedir. Bu veriler ışığında, birinci sınıf öğrencileri arasında ayrılık anksiyetesinin oranı, uygulanan tanı kriterlerine ve sosyo-kültürel değişkenlere bağlı olarak %1 ile %5 arasında kabul edilebilir görünmektedir.
Kaynakça:
- Wang et al., 2023. “Epidemiological Survey of Separation Anxiety Disorder in Chinese Children Aged 6–12.” PMC
- Nicklaus Children’s Hospital, 2025. “Separation Anxiety Disorder.” NicklausChildrens.org
- ScienceDirect. “Separation Anxiety Disorder.” ScienceDirect Topics
- BMC Psychology, 2024. “Post-COVID Anxiety Symptoms in Iranian Children.” BMC Psychology
- DSM-IV ve Güncel Derlemeler.
- Wikipedia. “Separation Anxiety Disorder.” Wikipedia – SAD