Bir çocuğa diş çürüklerine neden olacak şekerlemeler vermek, bir arkadaşınıza trafikte hız sınırını aşması için cesaret vermek, bir aile üyesine kumar borcunu ödemesi için para vermek, bir iş arkadaşınızın sürekli geç kalmasını patrona bildirmemek, bir partnerin öfke patlamalarını mazur görmek gibi davranışlar hep kolaylaştırıcı davranışlara örnektir.
Kolaylaştırıcı Davranış Nedir?
Kolaylaştırıcı davranış, birinin yapmaması gereken şeyleri yapmasına izin vermek, sorun yokmuş gibi davranmak, hatalarını örtbas etmek ve bu kişiyi uyarmak yerine aynı şekilde devam etmelerine olanak tanımaktır. Bu davranışları fark etmek ve düzeltmek için sınırlar koymak, bahaneler üretmemek, kişinin kendi hatalarının sorumluluğunu almasına izin vermek ve yardım almaya teşvik etmek önemlidir.
Kolaylaştırıcının Rolü Nedir?
Amerikan Psikoloji Derneği’ne göre, kolaylaştırıcı birinin olumsuz davranışlarını izin veren, teşvik eden veya katkıda bulunan kişidir. Kolaylaştırıcı davranışları fark etmek, kişinin zararlı alışkanlıklarının döngüsünü kırmanın ilk adımı olabilir.
Kolaylaştırıcı Davranışların Yaygın Belirtileri
- Teşvik Etmek: Kolaylaştırıcı, kişiyi sorunlu davranışlarını yapmaya teşvik eder.
- Sorunu İnkar Etmek: Kolaylaştırıcı, sorun yokmuş gibi davranır.
- Sorunu Küçümsemek: Kolaylaştırıcı, davranışın ciddiyetini küçümser.
- Bahaneler Üretmek: Kolaylaştırıcı, kişinin davranışları için bahaneler bulur.
- Davranışlarını Gizlemek: Kolaylaştırıcı, kişinin davranışlarını saklar.
- Kurtarmak: Kolaylaştırıcı, kişiyi sürekli olarak zor durumdan kurtarır.
- Sorumluluklarını Üstlenmek: Kolaylaştırıcı, kişinin sorumluluklarını üstlenir.
- Alışkanlıklarını Kolaylaştırmak: Kolaylaştırıcı, kişinin alışkanlıklarını sürdürmesine yardımcı olur.
- Tekrarlanan Barışmalar: Kolaylaştırıcı, kişinin özürlerini kabul eder ve sürekli olarak barışır.
- Müdahale Etmemek: Kolaylaştırıcı, kişinin davranışlarını durdurmaz.
Kolaylaştırıcı Davranışların Psikolojik Yönleri
- Düşük Özsaygı: Kolaylaştırıcı, düşük özsaygıya sahiptir.
- Kaçınma Başa Çıkma Mekanizması: Sorundan kaçınmak için kolaylaştırıcı davranışlar sergiler.
- Bağlılık: Kolaylaştırıcı, olumsuz davranışlarda bulunan kişiye güçlü duygusal bir bağlılık hisseder.
- Terk Edilme Korkusu: Kolaylaştırıcı, kişinin onu terk edeceğinden korkar.
- Empati: Kolaylaştırıcı, yüksek düzeyde empati gösterir.
- Sorumluluk Hissi: Kolaylaştırıcı, kişiyi koruma veya ona bakma sorumluluğu hisseder.
- Bilişsel Çarpıtmalar: Kolaylaştırıcı, problemi inkar eder veya küçümser.
- Öğrenilmiş Davranış: Kolaylaştırıcı davranışlar, sosyal veya kültürel ortamlardan öğrenilebilir.
Kolaylaştırıcıların Türleri
- Mali Kolaylaştırıcılar: Olumsuz alışkanlıklara sahip kişilere para verir.
- İş Yerinde Kolaylaştırıcılar: İş arkadaşlarının kötü performansını örtbas eder.
- Akademik Kolaylaştırıcılar: Kişilerin kopya çekmesine veya ödevleri kopyalamasına yardım eder.
- Madde Kullanımı Kolaylaştırıcıları: Kişilerin madde kullanmasını teşvik eder veya görmezden gelir.
- Bağımlılık Kolaylaştırıcıları: Kişilerin bağımlılıklarına devam etmelerine izin verir.
- İlişki Kolaylaştırıcıları: Toksik davranışları tolere eder.
- Aile Kolaylaştırıcıları: Sağlıksız ve disfonksiyonel aile dinamiklerine izin verir.
- Sosyal Kolaylaştırıcılar: Zararlı sosyal davranışları destekler.
- Sağlık Kolaylaştırıcıları: Sağlıksız yaşam tarzı seçimlerini destekler.
- Hukuki Kolaylaştırıcılar: Kişinin hukuki sonuçlarını gizler.
Kolaylaştırıcı Davranışların Olumsuz Etkileri
Kolaylaştırıcı davranış, hem kolaylaştırıcı hem de kolaylaştırılan kişi için olumsuz sonuçlara yol açabilir.
Kolaylaştırıcı İçin Olumsuz Sonuçlar
- Suçluluk Duygusu: Kolaylaştırıcı, soruna katkıda bulunduğunu düşündüğünde suçluluk veya utanç hissedebilir.
- Duygusal Sıkıntı: Kolaylaştırıcı, stres, korku, endişe, hayal kırıklığı ve duygusal tükenmişlik yaşayabilir.
- Kimlik Aşınması: Kolaylaştırıcı, kendi ihtiyaç ve değerlerini ihmal ederek kimlik aşınması yaşayabilir.
- Depresyon ve Anksiyete: Kolaylaştırıcı, depresyon, anksiyete ve diğer ruh sağlığı sorunları yaşayabilir.
- Mali Zorluklar: Mali kolaylaştırıcılar, kişinin alışkanlıklarını desteklemekten dolayı mali zorluklar yaşayabilir.
- İlişki Sorunları: Kolaylaştırıcı davranış, diğer arkadaşlar ve aile üyeleriyle ilişki sorunlarına yol açabilir.
Kolaylaştırılan Kişi İçin Uzun Vadeli Olumsuz Sonuçlar
- Sorumluluk Almama: Kolaylaştırma, kişinin sorumluluk almamasına neden olabilir.
- Bağımlılık: Kişi, başkalarına bağımlı hale gelebilir.
- Tekrarlayan Sorunlar: Kişi, olumsuz davranışlarına devam edebilir.
- Kendine Zarar Verici Eğilimler: Kolaylaştırma, kişinin kendine zarar verici alışkanlıklara devam etmesine neden olabilir.
Kolaylaştırıcı Davranışları Fark Etmek ve Ele Almak
Kolaylaştırıcı davranışları fark etmek ve ele almak, öz-farkındalık gerektirir:
- Davranışlarınızı Gözden Geçirin: Kendi söz ve davranışlarınızı gözden geçirin.
- Desenleri Gözlemleyin: Kişinin davranışlarını ve bu davranışlardaki rolünüzü gözlemleyin.
- Geri Bildirim Alın: Arkadaşlarınız, aile üyeleriniz veya iş arkadaşlarınızdan dürüst geri bildirim isteyin.
- Motivasyonlarınızı Düşünün: Neden bu şekilde davrandığınızı dürüstçe değerlendirin.
- Sonuçları Tartın: Davranışlarınızın sonuçlarını düşünün.
Kolaylaştırma Döngüsünü Kırmak
Kolaylaştırıcı davranışlarda bulunuyorsanız, döngüyü kırmak için şu adımları atabilirsiniz:
- Sağlıklı Sınırlar Koyun: Kişiyle açık ve sağlıklı sınırlar belirleyin.
- Bahaneler Üretmeyin: Kişinin davranışları için bahaneler üretmekten kaçının.
- Sorumluluğu Teşvik Edin: Kişinin davranışlarının sorumluluğunu almasını teşvik edin.
- Sert Sevgiyi Uygulayın: Kişinin davranışlarına devam etmesine izin vermeyeceğinizi gösterin.
- Yardım Almaya Teşvik Edin: Kişiyi profesyonel yardım almaya veya destek grubuna katılmaya teşvik edin.
- Değişiklikleri Destekleyin: Kişi davranışlarını değiştirmeye çalıştığında onu destekleyin.
- Kendi Kendinize Bakın: Kendi zihinsel, fiziksel ve duygusal sağlığınızı önceliklendirin.
- Kendiniz İçin Destek Arayın: Kendi ruh sağlığınız için destek arayın.
Sonuç olarak, birini kolaylaştırarak ona yardım ettiğimizi düşünebiliriz, ancak aslında sorunu daha da kötüleştiriyoruz. İyi niyetli olsak bile, zarar verdiğimizi fark etmeli ve döngüyü kırmak için adımlar atmalıyız.