Son yıllarda cannabis kullanımı dünya genelinde hızla artış göstermektedir. Bu durum, bilim insanlarını cannabis kullanımının insan sağlığı üzerindeki etkilerini daha ayrıntılı bir şekilde araştırmaya yönlendirmiştir. JAMA Network Open’da yayımlanan yeni bir çalışma, cannabis kullanımının beyin fonksiyonlarına olan etkisini inceleyen en kapsamlı araştırmalardan biri olarak öne çıkmaktadır. Özellikle çalışma belleği (working memory) üzerinde belirgin etkiler gözlemlenmiştir.
Çalışmanın Kapsamı ve Katılımcılar
Araştırma, 22 ila 36 yaş arasındaki 1.000’den fazla genç yetişkini kapsayan geniş çaplı bir beyin görüntüleme çalışmasıdır. Katılımcılar, yaşam boyu ve yakın zamanlı cannabis kullanımına göre üç gruba ayrılmıştır:
- Ağır kullanıcılar: Yaşamları boyunca 1.000 kez veya daha fazla cannabis kullanmış bireyler.
- Orta düzey kullanıcılar: 10 ila 999 kez cannabis kullanmış bireyler.
- Kullanıcı olmayanlar: 10 kereden az cannabis kullanmış bireyler.
Katılımcılar, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramasına alınarak yedi farklı bilişsel görev gerçekleştirmiştir. Bu görevler; çalışma belleği, ödül işleme, duygu, dil, motor beceriler, ilişkisel değerlendirme ve zihin teorisi gibi çeşitli bilişsel işlevleri kapsamaktadır.
Çalışma Belleğinde Gözlemlenen Etkiler
Araştırmada, cannabis kullanımının özellikle çalışma belleği üzerinde önemli bir etkisi olduğu saptanmıştır. Sonuçlar şu şekilde özetlenebilir:
- Ağır cannabis kullanıcılarının %63’ünde, çalışma belleği görevleri sırasında beyin aktivitesinde azalma tespit edilmiştir.
- Yakın zamanda cannabis kullanmış bireylerin %68’inde, çalışma belleği ile ilişkili beyin bölgelerinde aktivite düşüşü gözlemlenmiştir.
- Çalışma belleği performansındaki bu düşüş, verilen bilgileri geçici olarak akılda tutma ve işlem yapma becerisinin zayıflamasıyla ilişkilendirilmiştir.
Çalışma belleği, günlük yaşamda önemli bir rol oynar. Örneğin, bir kişinin yeni verilen talimatları takip etmesi veya bir matematik problemini zihinsel olarak çözebilmesi için çalışma belleğinin sağlıklı işleyişi gereklidir. Ancak ağır ve düzenli cannabis kullanımı, bu bilişsel süreçleri olumsuz etkileyebilmektedir.
Beyindeki Etkilenen Bölgeler
Araştırmada, ağır cannabis kullanımının özellikle dorsolateral prefrontal korteks, dorsomedial prefrontal korteks ve anterior insula bölgelerinde aktivite azalmasına yol açtığı tespit edilmiştir. Bu beyin bölgeleri şunlarla ilişkilidir:
- Karar verme
- Dikkat ve odaklanma
- Duygusal işlemleme
- Bellek fonksiyonları
Bu bölgelerdeki azalmış aktivite, çalışma belleği performansında düşüşe yol açarak günlük bilişsel işlevlerde aksamalara neden olabilir.
Cannabis Kullanımının Uzun Vadeli Etkileri
Araştırmacılar, cannabis kullanımının beyin fonksiyonlarını doğrudan değiştirip değiştirmediğini ve bu etkilerin ne kadar sürdüğünü anlamak için uzun vadeli çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu vurgulamaktadır. Ayrıca, çalışmada cannabis kullanımının diğer bilişsel işlevler üzerindeki etkilerinin daha az belirgin olduğu belirtilmiştir.
Araştırma ekibinden Dr. Joshua Gowin, cannabis kullanımının olası bilişsel riskleri hakkında daha fazla bilgi edinmenin önemli olduğunu belirterek, bireylerin bilinçli kararlar vermesine yardımcı olmayı amaçladıklarını ifade etmiştir. Ayrıca, cannabis kullanımına aniden son vermenin de bilişsel işlevleri olumsuz etkileyebileceğini vurgulamış ve ağır kullanıcıların dikkatli olması gerektiğini söylemiştir.
Sonuç ve Öneriler
Bu araştırma, cannabis kullanımının çalışma belleği üzerindeki etkilerini bilimsel verilerle ortaya koyan en kapsamlı çalışmalar arasında yer almaktadır. Çalışma, özellikle ağır kullanıcılar için bilişsel işlevlerde azalma riskinin yüksek olduğunu göstermektedir. Bu bulgular doğrultusunda:
- Cannabis kullanımı öncesinde ve sonrasında bilişsel işlevlerin farkında olunması önemlidir.
- Bilişsel görevler gerektiren durumlarda (örneğin, akademik veya profesyonel çalışmalar) cannabis kullanımından kaçınılması önerilmektedir.
- Uzun vadeli etkileri anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Bilim insanları, cannabis kullanımının beyin üzerindeki etkilerini daha ayrıntılı bir şekilde incelemek için geniş çaplı ve uzun vadeli çalışmalara devam etmektedir.
Kaynakça
Joshua L. Gowin, Jarrod M. Ellingson, Hollis C. Karoly, Peter Manza, J. Megan Ross, Matthew E. Sloan, Jody L. Tanabe, Nora D. Volkow. Brain Function Outcomes of Recent and Lifetime Cannabis Use. JAMA Network Open, 2025; 8 (1): e2457069 DOI: 10.1001/jamanetworkopen.2024.57069
