Çocukluk dönemi, duygusal iniş ve çıkışlarla dolu doğal bir süreçtir. Ancak, her zaman keyif alınan şeylere karşı ilgi kaybı ve arkadaşlardan uzaklaşma, sadece gelişimsel bir değişimden fazlası olabilir. Çocukluk çağı, tek başına bir ruh sağlığı bozukluğu olan majör depresif bozukluk (MDB) olarak bilinir ve bipolar bozukluk ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi diğer bozuklukların bir özelliği olarak da ortaya çıkabilir.
Depresyon belirtileri, sürekli düşük ruh hali ve enerjinin ötesine geçer. Davranış değişiklikleri, bilişsel işlev bozuklukları ve fiziksel belirtiler içerebilir. 2021 yılında, Amerika Birleşik Devletleri’nde 12-17 yaş arası çocukların %20’si bir majör depresif dönem yaşamıştır (National Institute of Mental Health, 2021).
Depresyon belirtileri çocuklarda, yetişkinlere kıyasla farklılık gösterebilir. Örneğin, bir çocuk, kendi başına yaşayan bir yetişkinin yaptığı gibi işlere olan ilgisini kaybetmeyebilir. Bunun yerine, belirtiler genellikle çocuğun bireysel ilgi alanları ve davranışlarını içerecektir. “Eğer bir çocuk normalde hevesli bir futbol oyuncusuysa ama artık bundan keyif almıyorsa ve yerine geçen bir şey yoksa, huysuz/öfkeli ve üzgün veya duygusal olarak durgunsa, bunlar çocuklarda depresyonun oldukça güçlü sinyalleridir”.
Çocuğunuzun depresyon yaşadığını gösteren diğer işaretler şunlardır:
- Açıklanamayan not düşüşleri
- Okuldan kötü davranış raporları
- Sık sık ağlama
- Arkadaşlarla daha az zaman geçirme
- Normalden daha fazla veya daha az uyuma
- Hiçbir şeyde iyi olmadıklarını veya her şeyin onların suçu olduğunu ifade etme
- Okul, spor veya eskiden tutkulu oldukları diğer aktivitelere ilgi duymama
- Madde kötüye kullanımı ve diğer riskli davranışlarda bulunma
- Ölüm veya ölme hakkında sık sık konuşma, yazma veya çizim yapma
- Evden kaçma
- Öfkeli olma
- Normalden daha fazla veya daha az yeme
Amerikan Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Akademisi’ne göre, çocuklar yetişkinlerden daha fazla fiziksel şikayetlerde bulunabilirler, örneğin baş ağrıları ve karın ağrıları gibi (American Academy of Child & Adolescent Psychiatry).
Tanımanın Önündeki Engeller
Çocukluk döneminin geçiş aşamasında depresyonu tanımak zorluklarla doludur ve başka nedenlerle çocukluk depresyonu fark edilemeyebilir. Bazı verilere göre, yaşamsal farklılıklar da çocuklarda depresyon belirtilerinin nasıl tanındığını ve algılandığını etkileyebilir. “Araştırmalar, ortalama bir ergenin öfkesinin depresyon belirtisi olarak tanımlandığını, ancak aynı davranışın bazı çocuklarda yıkıcı olarak algılandığını gösteriyor. Bu da yanlış anlaşılma ve altta yatan sorunların tanımlanmaması nedeniyle umutsuzluğa yol açabilir ve sonuçta tedavi edilmesini zorlanştırabilir” (American Psychological Association).
Depresyonun Nedenleri
Depresyon, beyin fonksiyonu ve yapısında değişikliklere neden olan bir beyin bozukluğudur. Tam nedenleri tam olarak anlaşılamasa da genetik, çevresel faktörler ve psikolojik etkiler depresyonun gelişiminde rol oynayabilir. 3 yaş kadar küçük çocuklarda bile depresyon belgelenmiştir, ancak en yaygın olarak 12-17 yaş arası gençlerde görülür.
Genetik ve diğer altta yatan nedenlerin yanı sıra, bazı faktörler bir çocuğun depresyon yaşama olasılığını artırabilir. Dr. Karagoz, “Depresyonun nedenlerini anlamak gerçekten zordur. Nedenler oldukça çeşitli olabilir, bu nedenle kesin olarak cevaplamak zordur; ancak, ailede travmatik olaylar gibi belirli olaylar depresyonu daha olası kılar” diyor. Aile içi süreçlerin yanı sıra okuldaki süreçler de çok iyi takip edilmelidir. Çocuğun yüksek düzeyde strese maruz kaldığı bir olay veya süregelen bir durum var mı bunun tespit edilmesi gerekir. Bu olaylar arasında ailede bir ölüm, evsizlik, barınma değişiklikleri, aile içi şiddet, istismar ve akran zorbalığı bulunabilir.
Depresyon Belirtileri ve Tanı
Depresyonun teşhisi için DSM-5’e göre, aşağıdaki belirtilerden 5 veya daha fazlasının aynı 2 haftalık dönemde mevcut olması gereklidir:
- Sürekli depresif ruh hali (çocuklarda öfkeli ruh hali olarak görünebilir)
- Tüm veya neredeyse tüm aktivitelerde sürekli azalmış ilgi veya zevk
- Önemli kilo kaybı (çocuklarda beklenen kilo alımının olmaması olarak görünebilir)
- Uyku bozuklukları
- Huzursuzluk veya yavaşlamış fiziksel hareket
- Sürekli yorgunluk veya düşük enerji
- Sürekli değersizlik veya uygunsuz suçluluk duyguları
- Dikkat ve karar verme yetisinin bozulması
- İntihar düşüncesi
Tedavi Yöntemleri
Çocukluk depresyonu, psikoterapi ve ilaç tedavisi kullanılarak tedavi edilir. Psikoterapi, depresyonun altta yatan nedenlerini ele alırken çocuklara günlük yaşamda olumsuz duygularla başa çıkma yollarını öğretir. Bilişsel davranışçı terapi (CBT) ve kişilerarası terapi (IPT), çocukluk depresyonunun tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmış iki terapi yöntemidir. Grup terapisi de çocuklar için etkili bir destek mekanizması olabilir. Grup terapisi, çocukların benzer deneyimlere sahip diğer çocuklarla bağlantı kurmasını sağlar ve birbirlerinden öğrenmelerine, duygusal destek almalarına yardımcı olur.
Yardım Etme Yolları
Eğer çocuğunuz depresyon belirtileri gösteriyorsa, bir profesyonelden yardım almak için zaman kaybetmemek önemlidir. Dr. Karagoz, “Eğer çocuğunuz depresyon belirtilerini sürekli olarak yaşıyorsa ve bu belirtiler geçmiyorsa, daima profesyonel yardım arayın; bir aydan fazla beklememeye çalışın” diyor. Ayrıca, çocuğunuz yaşamına son vermek istemediğini ifade ederse veya kendine zarar veriyorsa, panik yapmadan profesyonel yardım alın.
Sonuç
Çocukluk depresyonu yaygındır ve yaş grubuna özgü yaşam deneyimleri nedeniyle belirtiler farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Eğer çocuğunuz alışılmadık şekilde keyifsizse, düzenli aktivitelerine ilgisini kaybetmişse ve arkadaşlarından ve ailesinden uzak duruyorsa, çocukluk depresyonu yaşıyor olabilir. Bu belirtileri fark ettiğinizde, profesyonel yardım almayı düşünmek önemlidir.