Sigmund Freud, insan zihnini üç ana bölümde incelemiştir: id, ego ve süperego. Bu terimler Latince kökenlidir ve sırasıyla ‘o’, ‘ben’ ve ‘üst-ben’ anlamlarına gelir. Freud, bu yapıların etkileşimini bir buzdağı metaforuyla açıklamıştır. Buzdağının suyun üzerindeki kısmı bilinçli zihni, suyun altındaki kısmı ise bilinçdışını temsil eder.
İd/ ‘O’ (id)
Başlangıçta sadece id vardı. Üç bölümden sadece id ile doğarız. Diğer iki bölüm id’den gelişir. Bu kısım tamamen doğaldır ve eğitimden etkilenmez. Burada fizyolojik, hayvani dürtüler, içgüdüler ve istekler kontrolsüzce dolaşır. İdi, içimizdeki hayvan olarak düşünebilirsiniz. Aç olduğunuzda, cinsel arzularınız kabardığında veya öfkelendiğinizde idin sesi yüksektir. Libido, yani temel içgüdüsel enerji, idi kapsar. İd mantığa göre düzenlenmez. Birbirine zıt dürtüler yan yana var olabilir. Örneğin, hem içki içmek hem de hareket etmemek isteyen bir insanın bu çelişkili dürtüleri aynı yerden gelir. İdin düzenleyici ilkesi haz ilkesidir; neyin iyi hissettirdiğine göre çalışır. Toplumun ne düşündüğü veya gerçeklik önemli değildir. İd, arzu ve haz ile ilgilidir. Diğer her şey önemsizdir.
- Konum: Tamamen bilinçdışında yer alır.
- Özellikler:
- İd, doğuştan var olan ve tümüyle bilinçdışında faaliyet gösteren bir yapıdır.
- Fizyolojik ve hayvani dürtüler, içgüdüler ve istekler burada bulunur.
- İd, mantığa göre değil, haz ilkesine göre çalışır ve anında tatmin arar.
- Libido, yani temel içgüdüsel enerji, idin temel enerji kaynağıdır.
- İd, çatışmalı dürtüleri aynı anda barındırabilir; örneğin, aynı anda hem yemek yemek hem de yatmak istemek gibi.
Süperego/ ‘Üst-ben’ (superego)
İd “istiyorum” derken, süperego “yapmalıyım” der. Süperego, zihindeki idin karşıtıdır. İki bölümü vardır: vicdan ve ego ideali. Vicdan, kültürümüzün yapmalı ve yapmamalılarını içselleştirmiştir. Bu ahlaki kurallara uymazsak, süperego bizi suçluluk ve utanç duygularıyla cezalandırır. Süperegonun ikinci kısmı olan ego ideali, içimizdeki en iyi benliğimizin vizyonudur. Ego idealine uyum sağlamak, gurur, değer ve başarı duygularına yol açar. Süperego anlık tatminle ilgilenmez. Uzun vadeli düşünmeyi açar ve her şeyi ideal benliğinizle uyumlu hale getirmeye çalışır. Süperego, omzunuzdaki melek olarak düşünülebilir.
- Konum: Hem bilinçli hem de bilinçdışında bulunur.
- Özellikler:
- Süperego, idin karşıtı olarak işlev görür ve iki bölümden oluşur: vicdan ve ego ideali.
- Vicdan, toplumsal ve kültürel değerlerin içselleştirilmiş halidir. Bu değerlere uyulmadığında kişi suçluluk ve utanç duyar.
- Ego ideali, kişinin ulaşmak istediği en iyi benliğin vizyonudur. Bu ideale uyum sağlamak, gurur ve başarı duygularına yol açar.
- Süperego, uzun vadeli düşünme ve ideal benlikle uyumlu olma üzerine çalışır.
Ego/ ‘Ben’ (ego)
Ego, belki de süperegodan daha kötü bir üne sahiptir. Freud’un kavramının İngilizceye çevrilmesi nedeniyle bu durum ortaya çıkmıştır. Almanca orijinalinde ego ‘das Ich’ yani ‘ben’ anlamına gelir. Ego, kişinin bilinçli düşünce zihnidir ve bu zor bir iştir. Ego, süperegonun yapmaları ve idin dürtüleri arasında denge kurmak zorundadır. Ayrıca gerçekliği de hesaba katmak zorundadır. Ego, yargı, karar verme, bilinçli düşünme ve değerlendirme ile karakterizedir.
- Konum: Hem bilinçli hem de bilinçdışında yer alır.
- Özellikler:
- Ego, gerçeklik ilkesine göre çalışır ve idin isteklerini, süperegonun ahlaki talepleriyle dengelemeye çalışır.
- Ego, yargı, karar verme, bilinçli düşünme ve değerlendirme süreçleriyle karakterizedir.
- Ego, idin dürtülerini ve süperegonun taleplerini dengelerken, aynı zamanda dış dünyanın gerçekliklerini de hesaba katar.
Kaynakça
- Freud, S. (1915). The Unconscious. The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud.
- Freud, S. (1923). The Ego and the Id. The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud.
- McLeod, S. (2008). Freud – Psychosexual Stages. Simply Psychology.
- Boeree, C. G. (2009). Personality Theories: Sigmund Freud. Shippensburg University.